Mart 29, 2024, 03:47:49 öö

Haberler:

Forumda paylaşılan bütün rar dosyaların parolası "bgaforum" dur.


!!! DİKKAT !!! Serviste Toprak Hattının Önemi !!!

Başlatan HexfeT, Ekim 21, 2020, 01:26:34 öö

« önceki - sonraki »

HexfeT

Ekim 21, 2020, 01:26:34 öö Son düzenlenme: Ekim 21, 2020, 02:30:05 öö HexfeT
Kimsenin pek farkında olmadığı, fakat "durup dururken niye böyle oldu" diye düşünülen pek çok sıkıntının kaynağı, hiç olmayan ya da düzgün yapılmamış toprak hattı. Özellikle eski binaların çoğunda hiç yok.

Aşağıdaki resimde (pc, monitör, yazıcı vb.) cihazlarımızı besleyen neredeyse bütün güç kaynaklarının şebeke girişinde mevcut bulunan bir yapıyı görüyorsunuz. Faz, Nötr ve toprak arasında bağlı olan meşhur Y kapasitörler. Toprak ucunun cihaz şasesi olduğunu söylemeye gerek yok sanırım. Yani fişi ne türlü takarsanız takın, faz ile cihaz şasesi arasında bir kapasitör var. Eğer cihazı düzgün toprak hattı olan bir prize takmışsanız hiç sorun yok. Toprak hattınız yok ise, ya da düzgün değil ise eninde sonunda başınıza bela açacak ve muhtemelen neden olduğunu anlamayacaksınız.

Bu bölümdeki eklentileri göremezsiniz.

Eğer toprak hattı yok ise, faz'dan kapasitör aracılığı ile cihaz şasesine geçen akım toprağa akamadığı için cihaz şasesinde bela çıkarmaya hazır, hatırı sayılır bir voltaj olarak bekliyor demektir. Toprak hattı olmadığı için toprağa akamayan akım, dolaylı yollardan hiç olmaması gereken yerlerden akıp sorun çıkarma potansiyeli taşıyor.

Durum tespiti yapmanın bir kaç yolu var.

1- Yalın ayak yere basarken elinizle cihaz şasesini tutun. Bir şey hissetmiyorsanız büyük ihtimalle toprak hattınız vardır. Yok ise fena zıplatır ona göre. Hele ayaklarınız ıslak ise horon tepersiniz. Evde yalın ayak dolaşırken bilgisayarın kasasına falan dokunup çarpılanlarınız vardır illa ki. Sebebi bilgisayarın takılı olduğu prizde toprak hattı olmaması.

2- Kontrol kalemi ile cihaz şasesini yoklayın. Yanıyorsa vaziyet kötü.

3- Ölçü aletinizi AC gerilim kademesine alın. Bir prob ucunu cihaz şasesine sabitleyin. (mesela usb lerden birinin dış tenekesine) Diğer probu bir elinizle sıkıca tutun. Diğer avuç içinizi duvara ya da yere tamamen basın. Eğer voltaj ölçüyorsanız toprak hattınız yoktur. Gövdenizi kullanmak yerine bir prob ucunu yakındaki bir kalorifer peteğinin boyasız bir yerine de dokundurabilirniz. Kısacası sonuç olarak fiziki toprak ile cihazımızın şasesi arasında voltaj var mı, yok mu, ona bakmamız lazım.


Peki düzgün bir toprak hattımız yok ise, kullandığımız bilgisayarımızın şasesine sızan bu voltaj ne gibi sorunlara yol açar? Bilgisayarına zırt pırt değişik cihazlar takıp çıkarmayan sıradan bir ev kullanıcısının yalın ayak dolaşırken pc şasesine dokununca zıplaması dışında pek bir sorunu olmaz. Fakat serviste aktif olarak bir çok cihaz kullanıyor, bunları birbiri ile irtibatlıyor, bol bol mıncıklıyoruz...

Toprak hattının olmayışı, kullandığınız cihazların şaseleri arasında Y kapasitörden gelen gerilim sebebi ile büyük voltaj farkları oluşmasına neden olur. Ayrıca serviste kullandığınız bilgisayar ile irtibatlı herhangi bir kartın herhangi bir yerine çıplak elle dokunmanızın dahi büyük risk arzetmesine neden olur.

Hemen bir örnek verelim;

Diyelim ki toprak hattımız yok. Servisteki arızalı bir anakarta IO yazacağız. IO programlayıcıyı serviste kullandığımız kendi bilgisayarımız ile irtibatladığımız andan itibaren çıplak el ile IO programlayıcının ya da ona bağlı anakartın herhangi bir yerine dokunmak dahi büyük risk arzediyor. Çünkü ayağınızın altındaki zemin (toprak) ile önünüzdeki kartların herhangi bir noktası arasında büyük voltaj farkı var. İkna edici değil ise yukarıda ölçü aleti ile olan testi yapıp kendiniz görebilirsiniz. Ayağınız yere basıyor, dolaylı yoldan eliniz toprak potansiyeli taşıyor, dokunacağınız herhangi bir nokta ile eliniz arasında belki 100V potansiyel farkı var. Sizi çarptığını hissetmeseniz dahi dokunduğunuz cihazın canına okuyabilirsiniz. Çarpılmayı hissetmek isterseniz ayakkabı ve çoraplarınızı çıkarıp, yere yalın ayak basarken deneyebilirsiniz. Bu şekilde üzerinizden geçen akım canınızı yakmaya yetecek sınırları aşıp hissedilir hale gelebilir.

Kısacası daha şebeke girişinde toprağa akması gereken akım, toprak hattınız olmadığı için, dokunduğunuz noktada hangi elektronik bileşen ya da pini varsa onun üzerinden geçip sizin gövdeniz ile toprağa akacak.

Şimdi "ben yıllardır topraksız iş yapıyorum, hiç bir şeyin bozulduğunu görmedim, bunlar saçmalık" diyorsanız alt+f4 yapıp uzaklaşın. :)

Toprak hattı olmayışının sebep olabileceği sorunlar sadece elinizle oraya buraya dokunmanızla sınırlı değil. Bir çok potansiyel risk var. PC niz ile irtibatlı bir kart üzerinde havya ile herhangi bir işlem yapmaya kalkmak çok daha ölümcül mesela. Daha geçen gün AR-GE çalışmalarında aynen bunu yapan bir mühendis arkadaşın Asus cihazının güney köprüsünü değiştirdik.

IO programlayıcı ile yazılım atacağınız kartın şaselerini birleştirmeden (USB şase kablosunu kastediyorum) önce flex kablo bağlantısı yapıp karta DC takmak. Bunu yaptığınızda şaseleri arasında voltaj farkı olan iki sistemin, şaselerini birleştirmeden data pinlerini irtibatlamış oluyorsunuz. En başta bahsettiğimiz toprağa akması gereken akım data pinlerinden akabilir ki eyvah eyvah!!! Birebir bu dediğim yaşandığı için en az dört arkadaşımızın kartını tamir etmişliğim var. Sadece IO programlayıcı değil, tamir etmeye çalıştığınız anakartı, usb port üzerinden serviste kullandığınız bilgisayarınızın güney köprüsünü de yakabilirsiniz.

Peki toprak hattımız yok ise ne yapacağız? Başta dediğim gibi eski binaların çoğunda zaten yok. İyi bir elektrikçi bulup danışabilirsiniz. İşini iyi bilen düzgün birini bulabilirseniz tabi. Duvara çivi çakıp, toprak hattını çiviye bağlayan geri zekalılar var. Bildiğim kadarı ile bu işin düzgün olması için toprağa gömülü, geniş yüzey alanına sahip bakır levhalar kullanılması ve gömüldüğü yerdeki toprağa iletkenliği arttıran, korozyonu önleyen bazı kimyasallar eklenmesi gerekiyor.

Hiç yakışıklı olmayan bir çözüm var. Binayı dolaşan su ya da kalorifer tesisat boruları metal ise toprak hattını bu borularla bir noktadan irtibatlamak. Fakat ince düşünülürse ayrı sorunlara yol açabilecek hoş olmayan bir çözüm bu. Toprağa büyük miktarda akım akmasına sebep olacak bir arıza durumunda, üst katta duş alan adamın çarpılması gibi...

"Bilgisayara PLC taktık, sustu" "ses sisteminin jakını sokunca çat diye kapandı gitti" vs.vs. diye gelen ve güney köprüsü yanmış makinelerin katili de çoğu zaman toprak.

Bu arada pek çok arkadaş serviste notebook kullanıyor. Notebook adaptörlerinde genelde yukarıda bahsettiğim durum yok ve sorun çıkarmıyor. Fakat notebook a bir harici monitör, yazıcı vs. bağlarsanız bağladığınız cihaz üzerinden şaseniz yine tehlike arz ediyor. Birbiri ile irtibatlı cihazların bir tekinin güç kaynağında şase-faz arasında bağlı Y kapasitör olması bütün cihazların şasesine voltaj sızması için yeterli.

Konu çok ciddi ve yukarıda bahsettiklerim dışında serviste yaşanabilecek, aklınızın ucundan dahi geçmeyen daha çok potansiyel senaryo çıkar. Toprak hattınızı kontrol edin, fişinde toprak hattı olan cihazları topraklı prize takın kafanız rahat olsun. Aksi taktirde eninde sonunda başınıza bela açabilir. Çok önemli olmayan ufak bir şikayet ile servise gelen 20.000 TL lik makineyi mıncıklarken susturup, sahibine hesap vermek zorunda kalmak gibi mesela...

Bu arada standartlara göre zaten serviste düzgün bir toprak hattı olmak zorunda. Konunun statik deşarj ile ilgisi yok, o bambaşka bir mesele...
Forumda paylaşılan bütün rar dosyaların parolası "bgaforum" dur.
e-mail: You are not allowed to view links. Register or Login

1deliye2rapor

Eline sağlık ustam çok önemli bir konuya değinmişsin yine .
~ Bilgi Bilişim Sistemleri / RİZE

mrtkts

Pek umursanmayan fakat çok önemli bir konuya değinmişsiniz. Cihaz bozulması konusunu geçtim direkt hafif çarpılarak :-[  hissediyordum toprak eksikliğini. Bulunduğum binanın toprak hattını yenileyemem bu yüzden de servisin toprak hattını binadan ayırdım ve kapı önündeki ağacın dibine resimdeki saf bakırı çaktım. Gerçekten müthiş oldu. Zerre kaçak yok. Kullandığım cihazlar ve esd çalışma örtüsünün toprak girişinin de artık faydasını göreceğimi umuyorum. Yapmayı düşünen arkadaşlar olayı sakın gözünde büyütmesin, 90tl'ye aldım bakır malzemeyi (içi-dışı bakır) bir de kalınn bakır bir tel aldım içerdeki prizin toprağına o şekilde taşıdım toprak hattını.

Tabii ki bu statik elektriğe çözüm değil ama sanırım statikten çok daha tehlikeli bir durum :) Statik elektrik için de esd bileklik takıyorum toprak hattına verili, daha başka yapılacak öneri olursa öğrenmek isterim. Askerliğimi yaptığım MEBS kademesinde ansi-statik oda vardı hergün sprey sıkardık, o derece bir esd yönetmeliği vardı uygulanan ama bizim için o derece önlem abartı olur.


sector77

Çok önemli bir noktaya ayak bastınız Erhan ustam çok önemli bir konu emeğinize elinize sağlık.
Ben iş yaparken kendime yıldız toprak oluşturuyorum nasıl derseniz masa ayağı doğrudan şebeke toprağına bağlı ve masa demirinden kablo ile bir ucu bileğimde bağlı bir ucuda tamir edeceğim kartın şasesine yani ground bölgesine bağlı bu sayede bütün statik elektrik şebeke toprağına akıyor üstümde yünlü kazak olduğunda sürtünmeden oluşan statik elektrik bile toprak hattına akıyor.
Kabloyu yapmak çok basit Y şeklinde 1.5mm ttr kablo ile yapılır bu kablonun bir ucu bileğinize bir ucu tamir edilecek cihazda bir ucuda toprak hattında bu söylediklerim sadece tamir aşamasındaki cihazlar için bir önlemdir.
Computer Repair Center
CRC